PWD Online
Zdajemy sobie już dobrze sprawę, że wszystkie elementy infrastruktury cywilizacyjnej – od banknotów przez tramwaje i metro po serwisy WWW – powinny być zrobione tak, by korzystać z nich mogli wszyscy, w tym osoby niepełnosprawne. Według danych GUS z 2011 r. niepełnosprawni to ponad 12% ogółu ludności, co oznacza 4,69 mln osób.
Dostępność informacji w serwisach naszej administracji jest uregulowana w Krajowych Ramach Interoperacyjności. Według par. 19. rozporządzenia o KRI systemy teleinformatyczne podmiotu realizującego zadania publiczne muszą spełniać wymagania Web Content Accessibility Guidelines (WCAG 2.0) na poziomie AA. Zobowiązane instytucje miały czas na dostosowanie się do maja 2015 r. , jednak – jak wskazują badania organizacji pozarządowych – prawidłowe projektowanie oraz dostosowywanie stron WWW idzie powoli. Dodatkowym bodźcem powinny być wytyczne MIR dotyczące m.in. dostępności rozwiązań i usług dofinansowywanych z funduszy unijnych w latach 2014-2020. Zgodnie z nimi projekty współfinansowane muszą zakładać m.in. pełną dostępność informacji, w tym aplikacji, stron internetowych i serwisów e-learningu.
Audyty i walidatory
Klasyczne badania dostępności stron WWW polegają na analizie serwisów przez ekspertów oraz ocenach przez użytkowników (badanie UX – User Experience). Z uwagi na pracochłonność zwykle badane są tylko wybrane strony, a i tak badanie może trwać kilkanaście dni. W badaniu automatycznym wykorzystywane są specjalistyczne walidatory, co bardzo przyspiesza analizę. Dla przykładu: w badaniu Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego z 2012 r., przy użyciu narzędzia Utilitia analizowano po 50 stron każdego z 3,1 tys. publicznych serwisów, co zajęło 3 miesiące. Według raportu FIIR badanie UX przy poświęcaniu jedynie 3 roboczodni na każdy serwis zajęłoby ponad 14 miesięcy przy pracy 24 godziny na dobę.
Wadą analizy klasycznej – obok dużej pracochłonności – jest subiektywność ocen: zdarzało się, że jeden zespół ekspercki uznawał serwis za dostatecznie dostępny, tymczasem inny zespół oceniał go negatywnie. Badanie automatyczne jest szybkie, powtarzalne i obiektywne. Ograniczeniem jest to, iż badane są tylko aspekty zaprogramowane w walidatorze, nie są brane pod uwagę indywidualne odczucia, np. łatwość posługiwania się serwisem. Optymalnym rozwiązaniem jest wykonanie audytu eksperckiego, badania UX oraz analizy automatycznej, jednak jest to metoda najkosztowniejsza. W praktyce serwisy często badane są walidatorem w wersji wstępnej, co pozwala na uniknięcie błędów w projektowaniu wersji ostatecznej.
Projekt PWD Online
Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Regionu Dolina Gubra zaproponowało w ramach projektu PWD Online nie tylko własny walidator, ale także stały automatyczny monitoring dostępności stron WWW. Walidator PWD Online analizuje 29 metryk. Dziewięć z nich dotyczy zgodności z wytycznymi WCAG 2.0, 18 metryk – atrybutów ARIA (Accessible Rich Internet Applications – elementy współpracy strony WWW m.in z czytnikami ekranu stosowanymi przez osoby niewidome). Metrykom nadawana jest wartość 0 (brak cechy) lub 100 (cecha w pełni posiadana). Na podstawie metryk badanej strony wyliczany jest wskaźnik zbiorczy, w którym metryki ważone są poziomem dostępności wymaganym dla danej cechy – od A do AAA. Dwie metryki nie mają bezpośredniego związku ze specyfikacjami: jedna sprawdza obecność informacji kontaktowych, druga dotyczy systemu CMS stosowanego na danej stronie i ma charakter informacyjny (nie jest uwzględniania we wskaźniku zbiorczym). Na podstawie zbiorczego wskaźnika wyliczanego on-line tworzony jest ranking badanych stron.
Na stronie PWD Online (http://pwd.dolinagubra.pl/) jest wyszukiwarka do szukania stron urzędów pojedynczo, w powiecie, w województwie. W wyniku podawana jest pozycja badanego urzędu w rankingu według wskaźnika zbiorczego, jego lokalizacja, link do adresu URL oraz raporty dzienne z metrykami.
Ze strony projektu można pobrać szablony stron WWW urzędów JST i BIPów oraz szablony dla stowarzyszeń i fundacji. Szablony przygotowano w wersjach do zastosowania w najpopularniejszych systemach CMS (Drupal, Joomla i WordPress).
Autorzy PWD Online podkreślają, że dzięki nowoczesnym metodom programowania (platforma jest tworzona w języku Java w środowisku GitHub) serwis jest elastyczny i bardzo wydajny: analizuje 3 tys. stron WWW w ciągu 160 minut. Wszystkie metryki, opisy i algorytmy są publikowane, a kod źródłowy serwisu jest otwarty.
Dotychczasowe walidatory trzeba uruchamiać dla pojedynczych stron, natomiast główną wartością PWD Online jest automatyczne porównywanie wszystkich obserwowanych stron, co użytkownikom serwisu daje wyniki badania w szerokim kontekście. Dodatkową zaletą jest codzienny monitoring dostępności i bieżąca aktualizacja rankingu.
Platforma jest otwarta na modyfikacje, nowe pomysły i współpracę. Dla zachowania obiektywności pomiaru po dodaniu nowej metryki obserwowane strony są walidowane z jej uwzględnieniem, co natychmiast jest widoczne w publikowanych wynikach.
W czerwcu 2015 r. projekt PWD Online jako jeden z sześciu uzyskał dofinansowanie w konkursie Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji na realizację zadania „Działania na rzecz poprawy dostępności zasobów i serwisów internetowych dla osób niepełnosprawnych i seniorów”. Pierwsza wersja PWD uruchomiona została w październiku, badane w niej było 2814 stron internetowych jednostek samorządowych. W celu wywołania pozytywnej rywalizacji w serwisie publikowany jest ranking 100 najlepszych stron JST.
